مسجد النبی(ص) ولنجک

رفتارهای اجتماعی بهشت آفرین

عوامل متعددی در ایجاد بهشت و دستیابی انسان بدان دخالت دارد که با نگاهی به آموزه‌های قرآن می‌توان دریافت که بخش اعظمی‌از این عوامل ارتباط تنگاتنگی با اخلاق و رفتار اجتماعی انسان دارد، به طوری که اگر کسی اخلاق و رفتار اجتماعی مناسبی نداشته باشد، نمی‌بایست انتظار بهشت را نیز داشته باشد. از این روست که در روایات بسیاری آمده است که اهل بهشت، انسان‌های اخلاقی در دنیا هستند که خصلت‌ها و ملکات آنان مجموعه‌ای از فضایل اخلاقی و رفتاری است.
شکی نیست که بهشت، کمال حیات و زندگی است. هرچه از خوبی‌ها و زیبایی‌ها و کمالات می‌شناسیم و نمی‌شناسیم در شکل تمام و کمال آن در بهشت هست، بی‌آنکه بدی و زشتی و نقصانی در آن راه یابد که از جمله آنها ناپایداری و بی‌ثباتی است. خداوند بهشت را با عنوان حیات محض معرفی کرده که جاودانگی آسایش و آرامش یکی از جلوه‌های آن است. از این رو، سعادت مطلق را تنها می‌توان در بهشت جست‌وجو کرد؛ اما بهشت، زمانی ایجاد می‌شود که انسان در دنیا بهشتی شده باشد؛ زیرا آخرت جایی است که انسان ثمرات و میوه‌های رفتار خویش در دنیا را درو می‌کند؛ پس کسی که در دنیا انسان کمال اخلاقی نباشد، نمی‌توان او را داخل بهشتی کرد که تنها جایگاه انسان‌های متخلق به اخلاق کمالی الهی و فضایل آن است.
آموزه‌های قرآن بیان می‌کند که هدف از بعثت پیامبران پرورش انسان‌های اخلاقی است که شایسته جایگاه بلند و رفیع بهشت اخروی باشند؛ از نظر قرآن، خلق خوش و نیک، به معنای دستیابی به صفات و اسمای نیک الهی است؛ زیرا خداوند منشأ همه کمالات و نیکویی‌ها و زیبایی‌هاست. از این رو همه اسماءالحسنی را از آن خود می‌داند. بنابراین، هر انسانی مکلف است تا در دنیا خود را به اسمای حسنای الهی متخلق کرده و خدایی شود تا شایسته بهشت شود.خوشبختی انسان بر اساس معرفتی است که عقل سلیم و نقل وحیانی به او می‌بخشد. این خوشبختی که در دنیا و آخرت خودنمایی می‌کند، همان تخلق انسان به اخلاق الهی است؛ چنانکه مراد و مفهوم از بدبختی نیز در ناتوانی انسان از تخلق به خلق خوی خداوندی است.
پس آنچه در آموزه‌های قرآنی از بهشت و دوزخ یاد می‌شود، در حقیقت بیانگر همان قرب و بعد انسان از خلق و خوی خداوند و تخلق به صفات حسنای خداوندی است. هرچه انسان در تخلق به خلق و صفات الهی کامل‌تر و تمام‌تر باشد، در بهشت اعلای الهی قرار می‌گیرد و هرچه از آن صفات دورتر شود از بهشت‌های درجات نخست دورتر می‌شود. این دوری تا آنجا پیش می‌رود که در دوزخ فقدان صفات الهی می‌افتد و زمانی که در فقدان به تمامیت رسید و هیچ بهره‌ای از خلق و خوی نیک الهی نبرد، درپایین‌ترین درجات دوزخ قرار می‌گیرد. بنابراین، هر کسی می‌بایست تلاش کند تا در دنیا متخلق به فضایلی شود که از آن به صفات نیک الهی یاد می‌شود. در روایات است: تخلق به اخلاق الهی پیدا کنید. عوامل بسیاری در ایجاد بهشت نقش دارد که بیان همه آنها نیازمند بیان همه آموزه‌های قرآن است. بخشی از این عوامل که عوامل بسیار مهم و حساسی هستند به حوزه اخلاق اجتماعی انسان بستگی دارد که از آن به فضایل اخلاق اجتماعی نیز تعبیر می‌شود.برخی از مهم‌ترین عوامل بهشت آفرین از نظر قرآن عبارتند از: 1-احسان و نیکوکاری: احسان یکی فضایل اخلاقی است. محسن کسی است که نیکی در وی به‌عنوان ملکه و مقوّم ذات در آمده است تا جایی که نه تنها نسبت به بدکاران گذشت و عفو دارد و بدی را با بدی پاسخ نمی‌دهد(بقره، آیه ۲۳۷)، بلکه بدی را با نیکی پاسخ می‌دهد (رعد، آیه ۲۲)؛ ۲. ‌اطعام ایثارگرانه: عامل دیگر بهشت آفرین اطعام خالصانه و ایثارگرانه ‌است. آنان در فضایل اخلاقی به جایی می‌رسند که چیزی که محبوب آنان بوده و بدان نیاز اختصاصی دارند، به دیگران می‌دهند. ۳. ‌صداقت: راستی و راستگویی یعنی همراهی گویش و روش و تایید گفتار با رفتار از جمله فضایل اخلاق اجتماعی است که عامل مهمی‌در دستیابی انسان به بهشت است. ۴. ‌امانتداری: یکی از برجسته‌ترین فضایل اخلاقی انسانی که همه بشر بدان به عنوان یک فضلیت توجه و اهتمام دارند، امانتداری است.
۵. ‌وفای به عهد: انسان در رفتار اجتماعی می‌بایست به چیزی که در قالب قول و قرار یا عهد و پیمان بیان می‌کند و تعهد می‌دهد، ملتزم باشد و به عهد و پیمان خویش وفا کند. ۶. ‌عفت: عفت حالت بازدارندگی در نفس انسانی است که او را از رفتارهای ضد اجتماعی و ضد اخلاقی حفظ می‌کند. از این رو عفت به عنوان یک فضیلت اخلاق اجتماعی مطرح است؛ ۷. ‌‌شهادت و گواهی بر اساس حق: در رفتار اجتماعی گاه لازم است تا انسان برای دفاع از مظلوم به ارائه گواهی و شهادت بپردازد و آنچه را خود دیده و شنیده برای احقاق حق دیگران در محاکم قضایی بیان کند. عدم کتمان حق و ارائه شهادت و گواهی بر اساس حق، به عنوان یک رفتار اجتماعی سالم موجب می‌شود تا شخص به بهشت درآید.۸.‌ انفاقات مالی: کسانی که اهل انفاقات واجب و مستحب هستند، اهل بهشت هستند؛ ۹.‌ تواضع: انسان متکبر کسی است که خود را برتر از دیگران دانسته و برای دیگران ارزشی، هم سطح انسانیت خویش قائل نیست؛ ۱۰.‌ سبقت در کار خیر: برخی از انسان‌ها نه تنها در کارهای خیر و نیک سرعت و شتاب دارند، بلکه تلاش می‌کنند جزو اولین‌ها و پیشگامان در کارهای نیک و خیر باشند. ۱۱.‌ ‌اعراض از لغو: یکی از خصلت‌های انسان‌های بهشتی، اعراض از لغو است. اینان از هر گونه کاری که آثار و ثمراتی در دنیا و آخرت ندارد، پرهیز می‌کنند و در گفتار و رفتار، عملی ندارند که بیانگر بیهودگی باشد، بلکه بر اساس حکمت و هدف متعالی‌، گویش و روش خویش را ساماندهی می‌کنند. این گونه افراد از جمله کسانی هستند که بهشت را برای خویش می‌سازند و به بهشت خوشبختی ابدی وارد می‌شوند.(مومنون، آیات ۳ و۱۰ و ۱۱)